De oude man komt voor de val

Wat zijn de overeenkomsten tussen Oostenrijk-Hongarije, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten? Ze werden voor hun val alle drie geleid door oude mannen.

Je zou zeggen dat de opvolger van het machtige Habsburgse Rijk verslagen is door kwade krachten van buitenaf. De Oostenrijkers raakten tijdens de Eerste Wereldoorlog immers slaags met Rusland. Maar het grootste probleem was niet dat Russen op Oostenrijkers schoten. Dat waren de vele volkeren in het rijk, die eigenlijk een winkeltje voor zichzelf wilden beginnen. Zij veroorzaakten een diepe verrotting, waardoor als je een tikje tegen het Rijk gaf, het in stukjes uiteen viel. Het gebrek aan loyaliteit aan Wenen was naar het schijnt zo erg dat soldaten overliepen naar de Russische partij.  

Het zwanenmeer

We kennen dit beeld van desintegratie beter van een recent voorbeeld; het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Na de val van de muur besloot het ene na het andere land alleen verder te gaan. De onenigheid binnen het Sovjetbestuur was in die jaren zo groot, dat zelfs toen de coup van Jeltsin plaatsvond er niets gebeurde. Svetlana Alexijevits memoreert in haar boek ‘Het einde van de rode mens’ hoe de staats tv ‘het zwanenmeer’ van Tsjaikovski in een loop afspeelde. Een invloedrijke generaal verhing zich. Een wereldrijk ging ten onder en niemand die wat deed.

Seniele oude man

Beide landsbesturen werden in de laatste jaren gedomineerd door grijze, oude mannen. Joseph Roth maakt in zijn befaamde boek ‘Radetzkymars’ keizer Franz Joseph belachelijk door hem af te schilderen als een seniele oude man. Hij komt er over als iemand die eigenlijk nauwelijks nog doorheeft dat hij bestaat, een beeld dat ik niet meer van mijn netvlies krijg. De link met het presidium van de Sovjet-Unie is snel gelegd, ook daar was het grijs dat de klok sloeg. De ene na de andere tussenpaus volgde elkaar in de jaren ’80 op en stierf. Alleen Gorbatsjov was van middelbare leeftijd, maar tegen de tijd dat hij wat mocht doen, erfde hij een bouwwerk dat alleen nog instorten kon.

Implosie

Nu lijkt het volgende wereldrijk aan de beurt. In de Verenigde Staten streden tijdens de vorige verkiezingen twee bejaarde mannen om de macht. Ik vind het een treurig beeld om president Biden te zien lopen naar zijn spreekgestoelte. Ook hier bekruipt me het gevoel dat je naar de paus kijkt, in plaats van naar een wereldleider van een machtig land. Zijn Verenigde Staten scheppen graag het beeld dat China hun grootste bedreiging is en halen halsbrekende toeren uit om het tij te keren. De coup die hun vorige president begin 2021 probeerde te plegen, zegt wat anders. En ook de reacties op de inval in Trump’s huis voorspellen weinig goeds.

We kijken naar een wereldmacht onder druk, alleen komt die druk niet van buitenaf, maar net als bij de andere twee, van binnenuit. Het tij keren gaat dan ook niet over de concurrentie met China, die ze vroeg of laat verliezen, maar over het voorkomen van een burgeroorlog of een implosie. En er lijkt geen seniele oude man die daar iets aan verandert.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *